.png)
Tweevuis-krits op Boeke24. Aan die ontvangkant vandeesweek: Ronelda S. Kamfer en Lizette Rabe.
Ronelda S. Kamfer se grond/Santekraam het gesiene kommentators. Een is Johann de Lange, die ander Tom Gouws. Twee bekroonde digters – De Lange is wenner van die Hertzogprys, Gouws is onlangs met die ATKV-woordveertjie vir sy digkuns vereer.
Albei besprekings baie korrek.
Krediet word eers gegee. “Kamfer word die outentieke sterk bruin vrouestem wat Afrikaans nog nooit gehad het nie,” sê Gouws. De Lange meen dat daar baie uitgesien is na Kamfer se tweede bundel, hy sien haar sterk narratiewe aanslag raak, die meer intellektuele onderbou.
Tog weet die leser dat albei resensente afstuur op ‘n beswaarde eindoordeel. “Die onverwagse middelvinger ontbreek” lui die opskrif by Gouws se resensie. “Die boodskap word te swaar” staan bo aan De Lange se resensie.
En so is dit dan ook. Gouws betreur die “dodelike literêre bewustheid” wat in hierdie bundel na vore kom, en ‘n element van pretensieusheid. Weg is die ongekunsteldheid van Kamfer se debuutwerk, Noudat slapende honde. Hy gaan selfs sover as om beskuldigend op te merk: “Daarbenewens kry ’n mens met die lees van die bundel ’n Kroggerige kriewel in jou keel, wat jou weer die voordele en nadele van digtermentorskappe moet laat oorweeg.”
De Lange vind dieselfde gebreke, hoewel hy end-uit probeer om die tegniese vaardigheid en die konstruksie van die bundel vir die poësie-liefhebber voor te hou. Sy finale oordeel is een wat, as ek die digter was, ‘n baie sterk uitskud-proses sou afgee voordat ‘n derde bundel aangepak word:
“By al die vernuf in die taalspel, die orkestrasie van temas en die intellektuele onderbou en bundeleenheid, en ’n kern werklik uitstekende gedigte, laat die bundel tog uiteindelik die indruk van maakwerk. Die gedigte dra soms te swaar aan die boodskap en word nie altyd werklik onthóúbare poësie nie. Ook die kinderlike aanslag in baie van die verse irriteer op die duur in ’n bundel volwasse poësie.”
Ek haal so uitvoerig aan omdat ek graag die toonaard van albei besprekings wil uitlig: ewewigtig, ongedramatiseerd, nugter. Dit bring my terug by my opmerking dat albei bespreking baie korrek hanteer is.
Gegee die inhoud van grond/Santekraam enersyds en Kamfer se uitsprake in onderhoude andersyds, kom ‘n vraag by my op. Sou die twee resensente se aanslag dieselfde gewees het as die digter ‘n Afrikaanse student uit ‘n voorheen bevoordeelde omgewing was?
Ek het ‘n gevoel dat met hierdie twee resensente die resensies op presies dieselfde manier aangepak sou gewees het. Dis een aspek van die nuwe boekeblad-bedeling wat ek waardeer: die ou bekende resensente-stemme wat weer gehoor word, en ‘n geval soos hierdie bundel wat mens dadelik herinner aan die integriteit waarmee hierdie twee resensente nou en in die verlede hul vak benader het.
Daar is resensente wat heftiger, meer emosioneel op Kamfer sou gereageer het.
Nou sal mens wel kan wonder waar gaan die nuwe geslag resensente ‘n plek kry om hul vaardighede ten opsigte van ‘n bundel soos grond/Santekraam ten toon te stel. Ai, die sirkelgang!
***
Lizette Rabe se Rykie: ‘n Lewe met woorde is die ander ontvanger van die tweevuis-plesier.
Van Reenen is iemand wat nog altyd net op die periferie van my bewussyn was. Nooit ontmoet nie, net haar Hobhouse-boek geken. Onthou haar koerantrubrieke vaagweg.
Die afgelope week lees ek al aan Rabe se wonderlike boek; versot geraak op dié vrou, en gereed om ‘n resensent wat nie hierdie boek met respekte benader nie, se kop goed te skrop.
Gelukkig is twee joernaliste wat Van Reenen goed geken het, gevra om die boek te takel: Tobie Boshoff en Martie Meiring.
Boshoff kry dit reg om sy resensie te kleur met sy eie persoonlike styl sonder om die konneksie met Rykie van Reenen te skaad. Sy aanpak getuig van sy bewondering en liefde vir Van Reenen. Meiring is meer krities en wys leemtes in Rabe se se werk uit. Die vraag is natuurlik of enigiemand ooit in staat gaan wees om die dinge uit te snuffel en te verifieer wat Meiring aandui tans nié daar is nie. Lizette Rabe is waarskynlik die beste geplaas om dit te doen, en met elke jaar wat verloop, raak die getuies minder.
Meiring verwys na ‘n versameling van Van Reenen se skryfwerk wat deur Tobie Boshoff gemaak is. Is dit die klein versameling aan die einde van Rykie? Ek trek die stoute skoene aan vra namens almal wat danksy hierdie boek deur Van Reenen betower is dat ‘n uitgewer al daardie rubrieke in boekvorm beskikbaar maak. Groot asseblief! Hierdie handjievol is nie genoeg nie.
En nes by die Kamfer-bundel is daar ook vir my ‘n behoefte om te sien wat een van die jongelinge wat vandag in die redakteurstoele sit by wyse van ‘n resensie van hierdie boek sou gemaak het.
Wat van ‘n drievuis-plesier, mevrou Rautenbach?
***
Ek het Karin Brynard se resensie van Bloedsusters met ‘n makabere belangstelling gelees. Enersyds omdat ek verras was om agter te kom dat daar mense is wat ‘n beroep gemaak het uit die opruim van moordtonele (soos The Wolf in die fliek Pulp Fiction), andersyds omdat ek besef dat Brynard in haar resensie alles noem wat ek ooit werklik wil weet van die lewes van Roeline Schutte en Eileen de Jager, wie se verhaal Bloedsusters is (soos oorvertel aan Ilse Salzwedel). Die lees van die boek laat ek aan die bloeddorstiges oor.
Al wat my werklik van Brynard se bespreking irriteer, is haar slot. Die hele resensie fassineer mens, en dan sê sy skielik daar is herhalings in die teks van ‘n publikasie wat sy reeds as ‘n “dun boekie” beskryf het, maar dat sy glo dit sal met ‘n herdruk reggestel word.
Hoekom irriterend? Hoe sal ons ooit weet of die herhalings uit die heruitgawe gehaal is? Gaan Brynard die situasie dophou en rapporteer? Iemand met haar ondervinding kan ‘n meer bevredigende slotsin prakseer vir ‘n resensie wat ek andersins woord vir woord ingeneem het.