Op soek na emosie

Rian Malan het dinge goed deurmekaar gekrap. Daardie resensie van hom oor Ons was daar twee weke gelede spook by my. Ek slaan Sondae Rapport oop, en Maandae Die Burger, en wens dat daar iets sal staan wat verbeter op Malan se poging.

Nog nie gebeur nie.

Wat Malan so skitterend gedoen het, was om die persoonlike reaksie te gee tesame met ‘n goed verantwoorde evaluering van die boek. Al stem jou politieke invalshoek nie met syne ooreen nie, jy moet kennis neem van sy argument en die emosie daaragter.

Vandeesweek het twee groot name in die Afrikaanse literêre wêreld, Annemarié van Niekerk en Rachelle Greeff, resensies oor onderskeidelik Corlia Fourie se Die geheime kamer en Hermione Suttner se Bitter heuning gelewer.

Die eerste wat verskyn het, Van Niekerk s’n in Rapport, herinner mens aan haar status as gender-bewuste literêre kritikus. Netjies en deeglik, ofskoon sy nie die versoeking kan weerstaan om die roman te kontekstualiseer teenoor Nederlandse publikasietendense nie. Verstaanbaar, gesien haar huidige woonplek, maar hoe relevant is die Nederlandse publikasiewêreld vir Corlia Fourie se werk?

Van Niekerk verklap weinig van haar eie emosies in die resensie, soos mens ook seker kan verwag van haar aanpak. Dit het my nie gepla nie – haar gevoel spreek uiteindelik duidelik in haar slotopmerking waarin sy duidelik sê dat Fourie nog sal moet verfyn aan haar skryfwerk in hierdie genre.

Wat my wel verbaas het, is dat sy nie John Fowles se The Collector ter sprake gebring het nie. The Collector is die oer-teks vir spanningsverhale soos Die geheime kamer – en die feit dat Van Niekerk dit nie ter sprake gebring het nie, laat my vermoed dat sy Die geheime kamer nie hoog genoeg getakseer het om dit aan indringende analise te onderwerp nie.

Rachelle Greeff se bespreking van Bitter heuning is in meeste opsigte voortreflik. Haar geesdrif vir die boek en sy inhoud straal uit haar resensie. As jy nou Rian Malan se onvolprese resensie in gedagte hou, het Greeff hier ten minste in die gehalte van haar kryfwerk, haar styl en haar reaksie iets gedoen wat haar bespreking uitlig bo ‘n koeler, meer berekende akademiese bespreking soos dié van Van Niekerk. Daar’s ‘n warmte wat van Greeff uitgaan jeens Bitter heuning wat mens nie kan ignoreer nie.

Wat my wel gehinder het van haar resensie, is dat sy ‘n omvatende beeld gee van die wydte van Bitter heuning se inhoud, en ook krediet gee aan die vertaler (Linda Rode), die teksversorger (Suzette Kotzé-Myburgh) en Petra Müller se leiding – maar in gebreke bly om haar uit te spreek or hoeveel van die werk se trefkrag terug te voer is na Rode se vertaling of Kotzé-Myburgh en Müller se ingryping.

Kyk mens na die dinge wat Greeff uit die teks aanhaal, ontstaan daar ‘n vermoede dat ten minste Bitter heuning se vertaler uitgesonder moet word vir ‘n groot deel van die boek se geslaagdheid.

Terry de Vries, wat haarself as labirintbouer beskryf, kom gelukkig uit ‘n goeie familie (weet ons hier op die dorp) en is nie geneig om maklik self in ‘n doolhof te beland nie. Haar bespreking van Die groen strook: ‘n Suid-Afrikaanse gids vir ‘n groen leefstyl handel oor die nuttigheid en geloofwaardigheid van hierdie boek deur Michelle en Riaan Garforth-Venter.

Dit is duidelik dat De Vries met die boek slaags was. Sy vertel jou wat sy alles nuttig en wetenswaardig gevind het, en laat jou ook goed verstaan dat die boek beter kon gewees het as wat dit is. Geen indeks nie, onlogiese tipografie. Daar word baie van statistieke gebruik gemaak, wat beteken dat die boek reeds verouderd is in sommige opsigte. Dikwels té prekerig. En meer.

Wat ek van De Vries se resensie waardeer, is dat sy groter betrokkenheid by die boek onder hande openbaar as wat ‘n koerantleser sou verwag. Jy kan nie haar resensie lees en dink dat sy dit sommer so met die linkerhand gedoen het terwyl sy Private Practice sit en kyk nie. Ek het hierbo die woord “slaags” doelbewus gebruik.

Op ‘n manier is dit ‘n reaksie in die Rian Malan-trant. Anders as die soort boek wat Malan bespreek het, het De Vries dit te make met ‘n boek wat beproef en getoets kan word. Sy het, vandaar my groot waardering vir haar resensie. Dink maar aan hoeveel mense oor kookboeke skryf sonder om ‘n enkele resep daaraan te toets. (Ek praat nou van die resensent, nie die skrywer nie.)

De Vries se reaksie op wat sy bevind het, is direk en sonder opsmukking aangebied. Ek verkies sulke reaksies bo dié waar mens gaan aanduiding kry van wat die resensent regtig voel nie.