.png)
Op LitNet se resensieblaaie het daar ‘n ding gebeur wat my fassineer. Gunther Pakendorf het Hennie van Coller se digbundel Soom geresenseer; Van Coller het die resensie een kyk gegee en geantwoord.
Pakendorf is nie onbekend aan lesers van Afrikaanse boekbesrekings nie. Sy vakgebied is Duits, maar hy het groot insig en kennis van die Afrikaanse literatuurgeskiedenis. In die verlede het ek hom ‘n baie skerp resensent gevind wat nie gehuiwer het om teen die stroom te gaan wanneer hy nie met ander se menings saamstem nie.
Sy bespreking van Soom is nie geesdriftig nie. ‘n Gedempte toon is merkbaar. Sy kommentaar is afgestem op verstegniese sake. Bekla die afwesigheid van humor, betreur sekere skeibrekende stukke digterlike waagmoed van Van Coller.
Hy sê baie oor die bundel, maar min oor die strekking en skakeling van die gedigte. Hy identifiseer nege afdelings, maar gee nie ‘n aanduiding wat hulle bestaansrede is nie.
Op sy eie gesien, sonder kennis van Van Coller se antwoord, sou dit die leser geen ander keuse laat nie as om te dink dat Soom ‘n bundel is waarsonder mens maar kan klaarkom.
Litnet het die skakel na Van Coller se repliek in rooi onderaan Pakendorf se bespreking geplaas. Mens kan dit werklik nie mis nie.
Die literator van Bloemfontein wys dadelik daarop dat dit in die Afrikaanse literêre wêreld die gebruik is dat skrywers nie reageer op resensies van hul boeke nie. Hy wyk van dié gebruik af, sê Van Coller, omdat daar aantoonbare foute in Pakendorf se resensie is.
Hy gee dan ook ‘n uitvoerige analise van Pakendorf se mistastings, en sy repliek is oortuigend. Hy sluit sy betoog uiteindelik met dié vernietigende opmerking: “Dit is die resensent se goeie reg om die pogings negatief te beoordeel. Ongelukkig gaan begrip evaluering egter vooraf.”
Van Coller se laaste paragraaf is genoeg om die gesprek tussen hom en Pakendorf af te sluit, maar ek dink dit sal ‘n goeie idee wees vir Pakendorf om homself by wyse van teenantwoord te verdedig. Nietemin, daardie paragraaf lui:
“’n Skrywer is dankbaar vir die moeite wat die meeste resensente doen met sy werk. Kennis van die onderwerp waaroor die werk veral gaan, is egter nie net ’n etiese voorvereiste nie, maar ook ’n vorm van hoflikheid, wat óók sy plek het in ’n boekbespreking.”
Mens moet Pakendorf se resensie en Van Coller se repliek naas mekaar lees. En dan kan jy begryp hoe ongemaklik sit die opskrif by die resensie: Die grens tussen vryheid en voorskrif.
Van Coller se repliek gaan nog lank bly lui.
***
Die voorval, as mens dit só kan noem, laat mens anders voel oor ‘n resensie soos dié wat Bernard Odendaal op Boeke24 publiseer van In die niks alom, ‘n digbundel deur René Bohnen.
Dit is nie ‘n resensie wat gemaklik en vinnig lees soos Pakendorf s’n nie. Dit is akademies en oninteressant omdat dit van die leser vereis om die bundel byderhand te hê om enigsins die resensie te kan waardeer.
Wat tot Odendaal se eer tel, is dat hy die hoflikheid het om Bohnen se vorige bundel in ag te neem, en meer deeglik in te gaan op inhoud as vormgewing. Só ‘n benadering laat my altyd vermoed dat die bundel verstegnies nie watwonders is nie, maar dat die resensent dít waaroor gedig word, wel die moeite werd ag om te analiseer.
***
Corina van der Spoel en Saartjie Botha besprek albei Wilna Adriaanse se ‘n Klein lewe op Boeke24. Albei hierdie besprekings lei mens reguit na die boekwinkel.
Van der Spoel is ‘n burger van die boekbedryf en wyd belese. Dit blyk uit haar resensie. Die dinge wat sy raaksien, is dan ook die soort dinge wat uit Adriaanse se vertelling wyd uitrank: die pragtige omslag en hoe dit skakel met die inhoud, die leesgeskiedenis wat in die narratief verweef is, die indrukke van Afrika, die soorte aandadigheid op hierdie kontinent.
Een vraagstuk noem sy nie: is dit ‘n outobiografiese roman, of is dit fiksie? Wat is die hoofkarakter se naam?
Dié antwoorde kry mens by Botha, ‘n toneelmens en iemand wat waarskynlik ‘n vertelling soos hierdie uit ‘n effens ander hoek beskou. Vir haar oor is sekere dele van die dialoog nie oortuigend nie maar die res het haar diep getref.
Sy kontekstualiseer ook die roman: Dis die produk van Adriaanse se meestergraadstudie in kreatiewe skryfwerk by prof. Etienne van Heerden van UK, dis cum laude-materiaal, herkenbare outobiografiese gegewens word gebruik, daar is ooreenkomste tussen die naamlose skrywer en die outeur …
Wat ek van albei resensies baie bevredigend gevind het, is die feit dat hulle die intrinsieke trefkrag van die inhoud gebruik het as aanknopingspunt. My afleiding is dat die aard van die skryfwerk van só ‘n hoë peil is dat ‘n uitmergelende literêre ondersoek onmoontlik was. Of onnodig?
Skakels:
Comments