Foto's sonder gedigte, kiekies met versies

Dit lyk asof die boekeredakteurs van Rapport en die oggendblaaie die laaste van hul 2009-resensies oorgehewel het 2010 toe, en die resultaat is nie werklik so verfrissend as wat mens sou hoop nie.

Die Burger het gister Daniel Hugo se bespreking van G.R. van Wielligh se Versamelde Boesmanstories 1 as hoofresensie gehad – gepas, want dié heruitgawe van ‘n 1919-boek is vandeesmaand Die Burger se Boekklub se Boek van die Maand. Volksblad lei met Stoffel Cilliers se resensie van Jeanne Goosen se Louoond, wat die eerste keer in 1987 verskyn het. Beeld spog weer met Stoffel Cilliers se taksering van Bettina Wyngaard se Troos vir die gebrokenes. Rapport had Sondag Louise Viljoen se mening oor Gilbert Gibson se bundel Oogensiklopedie.

Viljoen se bespreking is die enigste wat werklik ‘n indruk gemaak het – hoewel ek moet beken dat ek aanvanklik geen aantekening gemaak het by haar resensie nie.

Maar gister verskyn Melvyn Minnaar se resensie oor Buite die hekke van Eden, ‘n versameling van Paul Alberts se foto’s, en skielik spring die vonk waarna mens op ‘n boekeblad soek, en ek maak die konneksie met Louise Viljoen se bespreking van die Gibson-bundel.

Die argument wat Minnaar opper, is dat Alberts se besluit om sy foto’s te koppel aan toeligtende tekste, die trefkrag verskraal en die boek van minder waarde maak as wat dit sou hê met foto’s en geen tekste nie.

Viljoen, weer, verwys na die negatiewe effek (vir die leser) wat aanhangsels en aantekeninge by ‘n gedig op die leser se waardering vir daardie gedig het. Dit is uiteraard só dat die digter reg het in sy aanname dat sy gedig nie maklik begryp sal kan word sonder die aantekeninge en aanhangsels nie. Is dit dan nog ‘n goeie gedig? Dit sal van mens self afhang, maar ek is geneig om Viljoen gelyk te gee. Ek hou nie daarvan nie – ek voel altyd die digter kon nie die gedig maak “werk” nie, toe plak hy maar by.

Maar by Alberts se foto’s is daar ‘n effens ander situasie. Hy gebruik soms een genre (digkuns) om die ander genre, fotografie, te verklaar. Weer kry mens die gevoel dt die fotograaf bang is ons sien dit nie soos hy dit sien nie, vandaar die toeligting.

Vir my was die konvensie wat Alberts destyds gevolg het in In camera, en wat mens ook vind in publikasies van die werk van Henri Cartier-Bresson, Paul Strand, Edward Weston en andere, die heel beste. ‘n Enkele sin wat onderwerp, plek en tyd aandui. In In camera het Alberts reeds effens langer as dit gegaan, deur sy onderwerpe se geskiedenis by te haal. Maar nietemin, dit het nie mens se waardering van die foto’s beïnvloed nie. Ek hou vol dat Alberts se foto van Jean Welz kort voor sy dood een van die grootste oomblike in Suid-Afrikaanse fotografie is.

Ek onthou goed dat die kritici met Alberts se laaste foto-tentoonstelling in Kaapstad gekla het oor presies hierdie lang byskrif-hebbelikheid van hom.

Mens kan die argument selfs verder voer, na Breyten Breytenbach se kuns. Breytenbach is ook baie lief daarvoor om die twee dissiplines waarin hy werk, woord- en skilderkuns te vermeng wanneer hy skilder. Snaaks dat hy by sy digbundels nie ook die skilderkuns betrek nie – gelukkig besef hy dat sy woordkuns ryk genoeg aan beeldingskrag is om nie ook ‘n visuele foefie te behoef nie.

By sy kunswerke steur die woordrykheid my – dit verskraal die interpretatiewe moontlikhede van die kunswerk. Nes by Alberts se Buite die hekke van Eden.

Om terug te keer na Minnaar se resensie. Dit is jammer dat Die Burger nie plek kon maak om ten minste een van die foto’s af te druk nie. En al is die boek nie die koerant se Boek van die Maand nie, het hierdie resensie verdien om hoofresensie te wees.