.png)
Is daar iets soos ‘n metaboodskap? Ek vermoed so – ek bespeur een in Die Burger en Beeld se keuse van resensente vir Dirk Winterbach se Die begunstigde. Louise Viljoen en Thys Human onderskeidelik. Die groot kanonne van die Afrkaanse letterkunde.
Viljoen se bespreking is ‘n rapsie meer swaartillend as Human s’n. Albei wys op die invloed van Jan Rabie op die skrywer, met Viljoen wat hom verder verbind met Dolf van Niekerk aan die literêre kant, en Stanley Kubrick aan die film-kant. Human sien weer spore van André P. Brink.
Albei vind dit ‘n baie boeiende, intrigerende roman, ‘n werk wat die leser uitdaag en lank sal laat nadink oor die implikasies, Jungiaans én Grieks-mitologies. (Is dit nie interessant dat nie een van die twee Etienne Leroux bysleep as verwysingspunt nie?)
Tog is daar ‘n element van terughouding in albei resensente se styl. Moontlik besef albei dat Die begunstigde ‘n baie moeilike werk gaan wees vir meeste moderne lesers, en derhalwe is die loftuitinge pianissimo.
Tip die hoed dan in die rigting van Human, wat sy resensie afsluit met die soort opmerking wat nie alleen sy betoog opsom nie, maar die leser genoeg wil aanpor om tog die moeilike leestaak sy eie te maak: “Die begunstigde ’n boek wat asemhaal, diep sug en beur en maal teen voorspelbaarheid, teen eentonigheid, teen ’n emosielose voortploeter tot die bittereinde. En dít maak Winterbach se roman vir my besonder opwindend en boeiend!”
***
Dis lanklaas dat ‘n Afrikaanse resensent so ‘n goeie voorbeeld verskaf het van “damning with faint praise” as wat Jeanette Ferreira vandeesweek in Die Burger gedoen het met haar oorsig van E.K.M. Dido se Emma en Nella (Die Burger).
So “ietwat fantasties, ietwat ongeloofwaardig”. Dan sluit sy met “’n toeganklike, liefdevolle verhaal oor ‘n eietydse probleem.”
Beslis ‘n geval van alles wat nié in daardie slotsin staan nie.
***
Gaan die Afrikaner ooit verlos word van sy nuk om onderwyser te wil wees?
Fanie Olivier verwys in sy bespreking van die nuwe uitgawes van die Verklarende Afrikaanse Woordeboek (VAW) en Handwoordeboek van die Afrikaanse Taal (HAT) op hul hantering van raspejoratiewe.
Olivier het gevind dat die VAW ly aan uiterste politieke korrektheid en glad nie sulke woorde lys nie. Heel tereg wonder hy dan wat mense wat die woorde nie ken nie gaan doen wanneer hulle dit hoor/lees en wil weet wat dit beteken.
Die HAT weer, sê Olivier, lys daardie woorde wel, maar voeg by, soos goeie onderwysers mos sal, “Erg neerhalende benaming . . . as skeldwoord ervaar en ten alle koste te vermy”. Wat?! Dink hulle dat as hulle in hakies slegs pejoratief gesê het ons nie die boodskap sou gekry het nie?
En oor ‘n eeu, wanneer niemand meer weet daar is iets soos die k-woord nie, of wat dit beteken nie, of wat die afkoms daarvan is nie want almal het dit ten alle koste vermy, hoe gaan enigiemand dan weet en verstaan wat hierdie gruwelike geleding van apartheid se rol en funksie was?
***
Joan Hambidge snap die punt op byna skouspelagtige wyse glad nie wanneer sy in Volksblad skryf oor Melt Myburgh se gedig oor Laurie Gaum in Oewerbestaan.
Myburgh begeef hom op John Lennon-terrein met dié gedig deur te sê die moderne koerantleser sal minder aandag skenk aan ‘n foto van iemand wat op water loop as aan ‘n foto van ‘n dominee wat kaal op die strand in vlak water lê. Gegee Gaum se geskiedenis, is die afspeel van die Broeder in Christus teen Christus self heeltemal gepas.
Maar nie vir Hambidge nie.
***
Laurie Gaum en sy pa, Frits, het saam ‘n boek geskryf, Praat verby grense. Dit is ‘n versameling e-posse wat tussen April en Oktober 2009 geskryf is, vier jaar nadat Laurie se gewese manlike minnaar homself om die lewe gebring het en hul verhouding sensasie in koerante en selfondersoek in die NG Kerk gewek het.
Jan Lubbe, wat die boek in Volksblad resenseer, vat sy oordeel netjies saam deur te sê dis ‘n veilige boek oor ’n gevaarlike onderwerp. Maar sy alleroordeel is elders opgesluit in sy opmerking dat dit ‘n “gemaakte” boek is, d.w.s. een wat nie uit rou emosie gespruit het nie, maar agterna netjies beplan is en toe geskryf is. En daarom ‘n groot mate van gekunsteldheid het.
Lubbe laat egter nie toe dat die opgesmuktheid van die boek sy gevoelens oor die relevansie van die boek vertroebel nie: “Laurie Gaum sug nie sonder rede oor die kategese, ACSV en teologiese fakulteite van destyds én vandag nie.”