.png)
Hoe sou Afrikaanse resensente reageer as hulle voor die uitdaging gestel word van ‘n roman in Afrikaans deur, sê maar, Thomas Bernhard, Antonio Tabucchi of Tom McCarthy? Ek vermoed ‘n paar resensente sal die uitdaging geniet, maar dit is meer waarskynlik dat daar beswaar gemaak sal word teen die onverstaanbaarheid, die onkonvensionaliteit en die aweregsheid.
Hierdie problematiek het by my opgekom toe ek die twee resensies van Gerda Taljaard se Kelder op Boeke24 lees. Rachelle Greeff se resensie is ‘n vreemde gedoente. Jacomien van Niekerk s’n is beter geskryf, maar in die laaste instansie tog ook eienaardig.
Met albei het ek die indruk gekry dat Kelder ‘n verwikkelde, noukeurig beplande skepping is. Naatloos, sê Greeff. Nie naatloos genoeg nie, sê Van Niekerk, maar dis haar enigste werklike kritiek op die roman.
Greeff weer dink Taljaard se skryfstyl werk oppervlakkigheid in die hand, dink die onderwerpe wat in die boek aangeroer word, is “swaartillend” en die vertelling slegs in die laaste hoofstukke ontroerend. Sy dink nie die hoofkarakter se minnaars is oortuigend nie. En so aan.
Wat ek eienaardig van Van Niekerk se betoog vind, is dat sy ten slotte sê dat haar enigste kritiek teen die roman dít is dat Taljaard nie ‘n naatloser vorm daaraan gegee het nie. Maar vorentoe in die resensie kla sy oor die momentum van die vertelling en die spanningslyn wat nie volgehou is nie. Sy voel dus baie positief oor die roman, maar kan nie al haar punte van kritiek onthou nie.
Greeff se resensie is vir my meer problematies. Sy skryf meer onderhoudend as Van Niekerk, maar meer verwarrend.
Greeff neem in die eerste klompie paragrawe ‘n lekker aanloop, en bring mens half onder die indruk dat sy baie positief oor die roman voel. Helaas, sodra sy haar een pragtige formulering afgehandel het (“Taljaard het dit nie oor moekie-skap op haar Biggie Best-beste nie”) begin sy ronddobber.
Vir eers is haar samevatting van die verhaal heeltemal té deurmekaar en verwarrend. Van Niekerk se resensie het vir my die begrip gebring. Ten tweede stel Greeff ‘n klompie vrae wat haar onsekerheid oor haar reaksie op die boek beklemtoon. Sy is onseker oor die status van die hoofkarakter se minnaars, wonder hoe die leser moet reageer op dit wat hy lees. Sy is nie seker oor die geldigheid van haar reaksie nie, en vra reguit hoekom sy só voel.
Sulke vrae laat ‘n mens hond se gedagte kry oor die woorde wat mens lees; ongelukkig laat dit die leser net wonder of alle inligting oor die boek hom onaangetas bereik.
In haar aanloop beskryf Greeff ook die omslag-illustrasie. Hierdie beskrywing het my baie geïntrigeer, positief gestem jeens die boek: “Die omslagfoto is dié van ’n babagesig. Die fokus van dié swart-en-wit foto is onrusbarend. Jy herken onteenseglik die gesig van ’n baba, spesifiek die oop lippe, maar dit adem ’n donkerte, wat ongewoon is vir ’n babafoto. Dit spreek, woordeloos, van seks, ook van die dood.”
Ongelukkig sien ek toe die omslag afgedruk by Jacomien van Niekerk se resensie, en besef Greeff se verbeelding het met haar op loop gesit. Die foto is van ‘n baba-pop met die lippe geretoucheer om soos ‘n volwassene s’n te lyk. Wanneer Greeff sê die “ontredderende, sensasionele voorblad klop nie”, wonder ‘n mens hoekom sy dan nie raaksien dat dit juis die punt is nie.
Wat anders het sy verkeerd begryp? Mens sal maar die boek móét koop en self besluit. Dié resensie help niemand nie.
Onkonvensionele romans kan mens lelik laat struikel.
***
Lona Gericke, ‘n ou bekende in die biblioteekwese, het ‘n heel prikkelende resensie geskryf oor Nanette van Rooyen se Ek was hier (Boeke24).
Die enigste steurende opmerking in haar andersins uitnemende bespreking is dié waarin sy verklaar dit is “’n boek waarby tieners aanklank sal vind”. Is daar enige manier waarop mens hierdie stelling kan verifieer? So gedink.
Skakels: