WIE ‘N GAT GRAWE …..

Vyftig jaar en ‘n raps gelede was die woord ”gat” nog bra gewaagd in goeie geselskap.

In 1955 het Die Burger daarvan teruggedeins om die stout woord te publiseer in ‘n lekker versie van G.A. Watermeyr nadat die borselkop-Springbok Tom van Vollenhoven op Nuweland paaie om die rooikop-Ier Tony O’Reilly van die Britse Leeus gehardloop het. (Vollies het drie driee gedruk.)

Watermeyr se versie het gelui: “Van Vollenhoven die wilde vul/die rooikop-Ier se bitter pil/want nes O’Reilly aan die bal wil vat/ dan skuif hy gunter op sy gat. “

Die Burger het, uit goeie maniere, “gat” liewer met “blad” vervang.

Dubbelsinnige verwysings na die drieletterwoordjie het egter mettertyd al hoe meer ingeburger begin raak (sou ‘n mens kon sê). Iemand is in die openbaar ‘n slapgat of ‘n windgat genoem. ‘n Ou definisie van ‘n tuinslang is ‘n slapgat met rubber om. As slagspreuk vir Avbob is tot algemene vermaak aanbeveel: Koop jou gat nou en sien hom later. (Flaters en Kraters, HvD, Tafelberg 1996)

Op Kabinetsvlak is op gat-vlak gekorswil. Piet Koornhof het Hendrik Schoeman gespot: Hy het met sy botter in die gat geval (na ‘n rusie ioor botterpryse).

Die Burger het lesers ‘n skrale tien jaar na die beskroomheid oor daardie deel van mnr. O’Reilly se lyf verstom met ‘n opskrif: Ouderling in gat beseer deur latrine. Die besering het werklik gebeur – in ‘n gat.

‘n Ouderling van Lutzville was binne die gat wat hy aan’t grawe was vir ‘n nuwe latrine toe ‘n rukwind die sink-kontrepsie op hom omwaai. Sy ribbes was o.m. gebreek.

“Gat” (met sy vele verbuiginge) maak vandag sy buiging hier by “Op Melkbos” na aanleiding van nog n ‘n gewaardeerde stukkie saamgesels oor ons Skote Petoors-taal uit Swakopmund.

Tom skryf: Wat ons Boere darem nie alles met die drieletter-woordjie gat kan aanvang nie! Ons almal weet dat gatvol sy Engelse eweknie met minstens drie lengtes klop, maar gatvol het ‘n kleinhuisie vol neefs en niggies.

Hier’s my lysie (ek is seker daar is talle meer wat my tans ontglip):

Bakgat

Suurgat

Windgat

Vetgat

Maergat

Langgat

Kortgat

Skreeugat (soos my kinders was die eerste paar maande ná hul geboorte)

Ougat

Rykgat

Armgat

Drinkgat (soos in “hy is ‘n opperste ou drinkgat”)

Klagat

Slapgat

Vuilgat

Gatslag

Gatsak

Gatvlieg

Banggat

Gatgabba

Gatsaag (‘n alternatiewe woord vir ‘n fiets)

Dat kan ‘n mens ook iets deur jou gat trek, jou gat sien, gat oor kop slaan, ‘n gat van jouself maak, iemand ‘n gat in die kop praat of met iemand gatskeer.

En as jy poegaai is, hang jou gat of jou gat is lam. Kan die Souties hiermee kers vashou?

Watwou!

Tom laat weet in dieselfde asem twee van sy ander gunsteling-woorde is boeglam en poegaai.

Tokkie – die gedugte mev. Van D – het al heelparty woorde tot hierdie oefening bygedra, Tot dusver het ek hulle, op die beginsel van “gemeenskap van goedere” sommer as my eie aangebied. Hierdie dra egter so sterk haar eie stempel dat ek haar eienaarskap sal erken: kat uit die boom kyk, koeitjies en kalfies, lepel-lê en rooihakskene.

O gaats …. Die blog word te lank. Hierdie onderwerp is nog ver van uitgeput, vrees ek.