Probleme probleme

Die hoop het toe nie beskaam nie. Rapport het afgelope Sondag vorendag gekom met ’n noemenswaardige resensie – Trisa Hugo se skrywe oor Veldhospitaal 12, die nuwe roman deur Marinda van Zyl.

Boek24? Wel, dis ’n ander probleem, maar netnou daaroor.

Laat ons vir eers, liewe broeders en susters, peins oor wat ons op Boekeblaaie soek. Sien, daar is groot probleme in die lewe, en klein probleme. Jy moet net helder wees daaroor.

As die vreeslose vryheidsvegter vir die eekhorinkie sê hy lieg, dan is dit een ding. As Johannesburg nie meer kan bekostig om hul verkeerstekens te herstel nie, is dit iets anders. As die staatskoffers leeg gesteel word, die skuldiges word uitgewys en die wiele van die gereg is verroes, dán het ons ‘n Probleem. Dis die groot malaise.

’n Mens probeer daarmee saamleef, en jy soek na balans in jou depressie. Jy wil graag alles glo wat Leopold Scholtz daar in die Lae Lande uitdink, maar jy weet Malvory Adams het ’n suiwerder blik op die land van KFCuisine.

Om dan te wil seur oor Afrikaanse resensies, seg, dis só ’n luukse! Dis soos om tempera te verwag terwyl die algemene gevoel is om maar na die vetkryte te gryp. Maar glo my vry, ek is nou eenmaal betotteld oor resensies, en wanneer ek gaan soek na boekresensies op die plek waar hulle behoort te wees, dan is ek soos Fourie du Preez oor ’n hangskop. Ek wil dáár wees as die dinge afkom.

Moenie kom met promosiewerk en rubrieke en vooruitskouings nie. Gee my resensies wat ek kan lees. Gee my resensente wat met my praat asof hulle dink ek sal verstaan.

Wat, vra julle, liewe broeders en susters, wat is dit dan wat die tannie so omkrap? Is dit die feit dat Trisa Hugo se bespreking van Veldhospitaal 12 goed is, maar nie fantasties nie? Nee, gewis nie. Ek het wel my oë hemelwaarts gekaats en hard gesluk omdat sy ’n verband trek met geweld in André P. Brink se boeke (dit nou met verwysing na die onbeskaafdhede van willewragtag Duitsers in die koloniale Duitswes-Afrika). Maar sy oordryf – enigiemand wat al die groot joernaalhouer van Kaapstad se boeke gelees het, sal weet dat dit eintlik Anderkant die stilte is waaraan sy dink, miskien het sy net die titel vergeet, lank gelede gelees jy weet.

Maar Brink is verby sy sell by date, literêr-frenologies gesproke, en mens sou verwag het dat Hugo meer bydertyds sou gedink het, soos in Zirk van den Berg se Die vertes in en Tweegevreet. Selfde tydperk, selfde land, selfde misdade.

Ek moet toegee, Trisa Hugo se resensies verbeter met elke nuwe poging. Die gewraakte erkenning dat sy ‘n roman miskien nie gesnap het nie, is iets van die verlede. Haar styl is steeds trapsuutjieserig, maar ek bespeur ook hier ‘n verbetering. Die Extended Frodo is in sig.

Wat soos ‘n té klein G-string aan hierdie antie kom sit het, is ‘n stukkie nuus wat my vriendin Angie vir my aangedra het. Die Nino Schurter van Melville-koppies had ‘n Genis-oomblik op Facebook: “Ou Crito het alweer stoffies in die oge, lyk dit my. So gaan Louise Viljoen se bespreking van Magmoed Darwiesj sowel as Jean Meiring se stuk oor Karel Schoeman se Rekonstruksie skynbaar ongesiens verby. Ag, kan iemand tog net daar die ruggie vryf?”

Sug. Die Crito-blog is al hoeveel jarre aan die gang, en die baardman het nog nie agtergekom dat Crito nooit skryf oor resensies van vertaalde werke nie. Klaas Vakie much?

Jean Meiring se bespreking van Rekonstruksie het ’n ellelange blog afgegee, wat ek in my stille wysheid besluit het om nie te plaas nie. Crito is al in die verlede daarvan beskuldig – met ’n mate van geldigheid verdomp – dat ek dink ek kan van die resensies beter skryf. Tog het ek Harry Callahan se vermaning oor ’n mens se beperkinge ernstig opgeneem, vandaar die invalshoek van hierdie weblogs.

Maar moontlik sal dit tog vir Beeld se Boekeredakteur van hulp wees as ek die ongeplaaste stuk kortliks saamvat, ’n sweepslag op die eie rug.

Jean Meiring is op die oomblik die resensent van Afrikaanse boeke wat deurlopend resensies van skouperd-gehalte lewer. Hy is betroubaar, sy insigte verryk sy lesers want hy vou die publikasies in soveel fasette voor mens oop. En die lees daarvan vind ek altyd suiwer plesier – ’n semantiese ontdekkingstog.

Wanneer hy ontspoor, is dit nie weens ’n verkeerde taksering nie, maar vanweë die nalaat om ’n insig tot sy volle konsekwensies deur te trek. Dít is wat met sy bespreking van Karel Schoeman se Rekonstruksie gebeur het.

In die geheel het dit al die goeie kenmerke van ’n Jean Meiring-resensie. Op een plek maak hy die deur oop na ’n kamer wat min literatore en resensente bereid is om te betree, naamlik Schoeman se eenogigheid. Hy verwys na die feit dat Schoeman in Rekonstruksie net op Engelse bronne steun en oorwegend Engelse perspektiewe gee; daarbenewens sluit hy sy oë, soos met Imperiale somer ook die geval is, vir die howe en die regspleging. “Hulle was sentrale boustene van die naoorlogse bewindsargitektuur waarop Schoeman se visier hier val. Sonder hulle is selfs die beperkte prentjie wat hier geskets word, wesenlik onvolledig,” sê Meiring.

Meiring skets die ontstaansgeskiedenis van Rekonstruksie, maar dit behoort vir enigiemand wat ’n studie van Schoeman se oeuvre gemaak het, duidelik te wees dat die jonger Karel Schoeman – sê van circa sy Vrijstatia-publikasies – ’n duisend dode sou gesterf het voordat hy iets so onvolledigs soos Rekonstruksie sou aanbied vir publikasie.

Ek is bly dat dit wel gepubliseer is, maar mens moet eerlik wees daaroor – in terme van die hoë standaarde wat Schoeman aan homself gestel het, is dit slordige werk. Dit staan in die teken van sy tanende magte en fisieke aftakeling.

En belangriker nog, mens moet dit koppel aan die dinge wat Schoeman in Die laaste Afrikaanse boek geskryf het, en spesifiek die mate waarin hy homself vervreem van die Afrikaner gevoel het. Vir die ouer Karel Schoeman sal die gebreke in Rekonstruksie nie ’n wesenlike probleem wees nie, en sal die publikasie daarvan vir hom gaaf wees omdat hy reeds afskeid geneem het van ’n kulturele sfeer wat vir hom geen saak meer gemaak het nie.

Die gedagte wat by my opgekom het terwyl ek Meiring se resensie lees, was dat dié resensie ’n kernpunt in die bestudering van Schoeman se oeuvre kon wees as dit net hierdie dinge verbind het, en die bestek geneem het van die wyse waarop die laat- en postume publikasies van Karel Schoeman ’n afsonderlike rubriek moet vorm wanneer sy hele oeuvre bestudeer word, as skrywer van fiksie én niefiksie. JC Kannemeyer is nie meer met ons nie, maar wie ookal eendag gaan probeer om ’n biografie van Schoeman te skryf, gaan uitvoerig hiervan moet rekenskap gee.

So, broeders en susters, ’n bietjie erg, nie waar nie? Baie soos ’n student wat wysneus probeer om sy professor ore aan te sit. En gewis ’n geval van Crito wat die resensie probeer oorskryf. Boonop in futlose styl, nè?