.png)
Op reis in die verre vreemde loop ek my in ‘n rugby-oomblik vas (“use it or loose it”). Ek dog nog ek kry Beeld se boekresensies op die internet, toe is Beeld al ‘n dag verder. Wil hulle nie maar groter permanensie aan hul boeke-resensies op hul webwerf gee nie?
In die proses was daar uiteindelik een resensie wat my gekielie het – Charl-Pierre Naudé s’n in Die Burger van Twintig Verse in Vertaling, ‘n bundel saamgestel deur Koos Oosthuyzen. (Boeke-Blok noem hom Chal-Pierre Naudé.)
Dit is ‘n baie eienaardige resensie. Aan die een kant is mens verstom oor hoe slordig Naudé skryf – die laaste ding wat mens verwag van iemand met sy agtergrond (digter). Aan die ander kant is ek dit so roerend eens met ‘n deel van sy argumentering dat ek by die slordigheid verby wil hande klap.
Eers dan die slordigheid. Kort nadat hy die woord “noop” op heerlik ongewone (en korrekte) wyse gebruik, slaan Naudé ‘n paragraaf aanmekaar wat mens telkens laat kopkrap: “Die bundel het ’n problematiserende effek, wat blyk uit die keuse van Enquist en Lanoye, albei helaas self sterk ‘baster-Europees’ wat hul styl en eie verwerkte invloede betref. Lanoye se vers toon ’n sterk Romaanse trek, en Enquist se werk is nogal Skandinawies wat geur en verbeelding betref.”
Dalk moes hy ‘n bietjie langer nagedink oor die oorvloedige gebruik van “sterk”, van “problematiserende” en “geur”.
En net om te wys dat sy slordigheid van durende aard kan wees, begin hy sy volgende paragraaf aldus: “Dit is trouens twee werklik pragtige verse van Enquist hier.” ‘n Klompie paragrawe later lewer hy ‘n kragtoer van lomp styl: “Die gedig is beide ’n uitstekende vertoonkas van die Nguni-prysgedig sowel as van Krog se poësie.”
Nou goed, kom ons kyk na Naudé se argument: “Die marksegmente wat deur die publikasie aangespreek word, is iets van ’n lukrake soesji-bord. Dan weer, problematiseer dit aanvaarde markindelings deur vrypostig aan te neem dat Suid-Afrikaners mekaar se tale kan praat – wat die geval behoort te wees, maar nie is nie.”
Twintig verse in vertaling bevat vertalings in Xhosa uit Afrikaans of Engels, of in Afrikaans uit Xhosa, asook in Xhosa van drie gedigte uit Nederlands. Ek kan nie met Naudé saamgaan wanneer hy beweer dat ‘n mens ‘n taal kan lees al verstaan jy hom nie – lees is vir my die semantiese vertolking van geskrewe taal, so hoe kan mens iets verstaan as jy dit nie semanties kan vertolk nie?
Waar hy as resensent wel die ingeboude problematiek identifiseer, is dat Suid-Afrikaners in die algemeen nie veeltalig is nie. Hoeveel Afrikaanse lesers kan Xhosa lees en verstaan? En andersom? Watse sin het dit om ‘n publikasie soos hierdie saam te stel as ons bevolking nie al van skooldae af bemagtig word om ander bevolkinggroepe se taal en kultuur aan te leer nie?
Ek deel wel nie Naudé se opvatting nie dat dit wel interessant is om te hoor hoe klink ‘n gedig wat jy in die oorspronklike taal ken dan in Xhosa. Klink en verstaan is twee verskillende dinge.
Laat ek dan maar reguit wees: Twintig verse in vertaling is in wese vir my ‘n pretensieuse konsep. Met die ineenstorting van uitkomsgerigte onderwys word ons opnuut gekonfronteer met die besef dat al die inheemse Suid-Afrikaanse tale misken en ondermyn word deur ons onderwysstelsel. Meer nog: Kan ‘n bundel soos Twintig verse in vertaling ooit sin hê terwyl daar nog geen behoorlike Xhosa verklarende woordeboeke is nie?
Nou verder die vreemde in, en ‘n week se stilte.