Tot my stomme verbasing

Tot my stomme verbasing het daar weer ’n paar resensies verskyn waaroor mens kan nadink. Ek is só besorg oor die dilemma waarin die gewers van die kykNet-pryse vir beste resensies hulle jaarliks bevind. Dis só ’n klein dammetjie dat mens nie altyd kan onderskei tussen die regte visse en die marshmallow-visse nie.

Julle weet mos. Die regte resensies, en die resensies wat net soos resensies lyk, maar nie is nie.

Hoe kan mens hulle van mekaar uitken? Wel, soos die toeval dit wil hê kan ek die eenvoudige Crito-toets aan julle voorhou as ’n manier om tot die essensie van die saak deur te dring.

Lees die resensie, en vervang dit dan met een sin wat begin met die woorde “Tot my stomme verbasing …” Dis ’n maklike toets en haal die verswelgende ennui uit enige skermutseling met boekresensies.

Byvoorbeeld…

Tris Hugo het onlangs geskryf (vir Boeke24) oor Jaco Alant se “surrealistiese, byna absurde” roman Is mos oos. Die paaldanser van Kleinmond (kyk op Instagram na Maankind1 se foto’s) vertel baie oor die inhoud van die boek, maar uiteindelik gee sy bes. “As jy die laaste bladsy lees,” skryf sy, “laat dit jou half verbluf, want jy is nie heeltemal seker wát jy gelees het nie.”

Gelukkig is sy net half verbluf, want dan laat knal sy ’n bon mot wat dadelik een van my all time gunstelinge word vir ’n resensie-slotsin: “En wie weet, dalk is hierdie resensie so onbetroubaar soos ons professor se weergawe van sy geheue.”

So, die Crito-toets: “Tot my stomme verbasing sal jy iemand anders se resensie moet lees om heeltemal seker te maak.” Marshmallow, nuh? Maar ook volpunte vir eerlikheid.

Nog ’n voorbeeld: Willem van den Berg se bespreking van Dana Snyman se In die tyd van die gif: ’n Jaar en ’n half in stories.

Wanneer jy die opskrif sien, “Ons moet move, Dana” dan beginne mens dink dat hier nou ’n resensent is wat ook besef het dat Dana Snyman al baie mileage gekry het uit die hersirkuleer van sy schtick. Ook moeg geword het daarvoor.

En aanvanklik lyk dit inderdaad of Van den Berg ’n bietjie versigtig is. Dan swaai hy om, en sien jy dat hoewel hy en Dana Snyman op dieselfde golf surf, hy hier is om ons te leer wat van golwe word. Van den Berg ken sy storie as resensent, en hy neem ons saam na die vlakwater van Snyman se kuns, waar al die storm en drang en weltschmerz uitgewoed het, en ons die liefde onverbloemd kan sien. Mens voel omtrent soos Jeff Clark toe hy Mavericks die eerste keer gesurf het.

Die Crito-toets: “Tot my stomme verbasing toor Dana Snyman weer met my hart.” Nie malvalekker-vissie nie.

Vir my meer problematies is Neil van Heerden se resensie van Irna van Zyl se Op ’n mooi dag (Boeke24). Die resensie het my eers ’n bietjie suur gemaak, omdat Van Heerden nie vir sy lesers waarsku dat Van Zyl se gewaardeerde speurder, Storm van der Merwe, nou skynbaar haar potjie sonder Van Zyl se hulp moet krap nie. (Wat sou die rede wees? het Van Zyl dalk agtergekom dat Ella Neser meer gedug is?)

Tog stuur hy sy betoog behendig by al die slaggate verby waarmee resensente van speurverhale te make het, en uiteindelik kom hy by ’n slot waarin massiewe kopstukke opgesluit lê. Hy sê een ding, maar die toon en woordkeuses suggereer dat hy anders dink.

Luister net: “Daar is diegene wat meen die Afrikaanse misdaadfiksiemark het ’n versagdigingspunt bereik, maar dié bewering is waarskynlik ongegrond. Met steeds waardige bydraes soos Op ’n mooi dag, en honger lesers wat die boeke soos ortodontale betonmengers verorber, kan ’n mens hoogstens sê: Basta!”

Waarskynlik. Steeds. Hoogstens. Drie skarniere wat die deure van begrip na ander ruimtes laat oopswaai. Voeg daarby dat hy ’n resensie waarin hy deurentyd positief reageer, doelbewus afsluit met ’n slot wat hom as waarnemer berekend op ’n afstand plaas, en jy besef hierdie is geen marshmallow-resensie nie.

Dit is gerig op lesers, maar uiteindelik uitgewers en handelaars. Hy laat hulle met ’n gedagte: “Tot my stomme verbasing nóg ’n speurverhaal.”