Resensie vir die lesers

Rapport het vandeesweek ‘n nuwe (vir my) resensent bekend gestel – Riette Rust, wat Jeanne Goosen se Plante kan praat resenseer. Rust word deur Rapport bekend gestel as ‘n vryskutjoernalis.

Dis ‘n interessante manier waarop sy haar bespreking aanpak. Met die uitsondering van die eerste sin (“Jeanne Goosen se kortverhaalbundel Plante kan praat is haar eerste in 15 jaar.”) vermy sy die soort inligting wat meer akademies-gerigte resensente as ‘n reël verskaf.

Geen konteks word geskets nie: die diachroniese (oor haar voorgangers, en haar voorafgaande publikasies) en sinchroniese inligting (oor tydgenootlike publikasies en die huidge literêre omgewing) word verswyg.

Rust konsentreer eerder op die inhoud van die verhale en hul tematiek. Buiten dat dit nie besonder baie nut sal hê vir studente wat eendag ‘n werkstuk oor Plante kan praat of Jeanne Goosen moet inhandig nie, is dit ‘n resensie wat vir my na die kern sny van die grootste probleem waarmee koerante soos Rapport se boekebladredakteur worstel: Moet resensies ‘n literêre-akademiese funksie hê, of moet dit die leeslus van sy lesers (wat meestal nie akademies ingestel is nie) stimuleer en bevredig? Daarmee saam hang die aspek wat sulke besprekings vir die uitgewers belangrik maak: Sal die resensie lesers aanmoedig of afskrik om die boek onder bespreking te lees?

In hierdie geval het Rust waarskynlik, in haar keuse van aanpak, besluit om die koerant se lesers iets interessants te gee om te lees, en die uitgewers baie bly gemaak. Hierdie resensie is prikkelend genoeg om die leser se aandag end-uit te hou, en die volgende dag te laat afsit boekwinkel toe.

Ek vermoed dat Rust self ‘n paar verhale in die laai het – sy sien die dinge raak wat ‘n skrywer sal raaksien, naamlik die dinge wat die inhoud so interessant maak, wat dit verhef bo die alledaagse. Die resensie self het lekker gelees. Wat meer het mens nodig?

***

Teen die einde van Riette Rust se Goosen-resensie verwys sy na die omslag van die boek, en die manier waarop die leidraad “kortverhale” té klein is om dadelik raak te sien tussen die welige plantegroei wat op die omslag afgebeeld is.

Die gelol met opmerkings oor omslae is gewoonlik dat dit selde meer as die resensent se aanduiding van sy/haar smaak is. Kyk maar hoe lelik het Riana Scheepers verlede week op haar baadjie by Die Burger se lesers gekry ná haar opmerkings oor die omslag van die nuwe Marita van der Vyver-roman – alles subjektiewe menings, maar die oormaat stem nie met Scheepers saam nie.

Dit is natuurlik ‘n ope vraag of die omslag deel is van die boek, en of dit deel is van die bemarkingspakkie. Beskou jy dit as deel van die boek, sou jou kritiek sekerlik moet slaan op die maniere waarop die omslag met die boek se inhoud skakel (in Goosen se geval wel deeglik) – is dit ‘n gepaste omslag-illustrasie?

Beskou jy dit as deel van die bemarkingspakkie, soos Rust doen, dan moet jou opmerkings sekerlik meer gerig wees op die maniere waarop die omslag nie die voornemende koper lok en lei nie. Dit doen Rust wel.

My vraag is net: Òf ‘n resensent dan oor die omslag as deel van die estetiese, artistieke geheel en òf hy/sy oor die omslag as deel van die bemarkbare produk skryf, hoekom nie aandag ook gee aan albei aspekte nie? Met behoorlike motivering!

***

Steeds by Rapport: Anastasia de Vries het in Julie se Rapport Boeke drie aktuele boeke oor dwelm-misbruik in Suid-Afrika, asook een roman met die gevolge van dwelm-muisbruik as tema saam gegroepeer. Carolyn Meades, ook vir my ‘n nuwe naam, het die drie non-fiksie boeke (Die einde van verslawing van Volker Hitzeroth en Liezel Kramer, Smacked en Hooked van Melinda Ferguson) asook die roman (E.K.M. Dido se Emma en Nella) bespreek.

Eintlik het sy net ‘n algemene artikel oor dwelms in die literatuur geskryf – met geen inligting wat werklik as nuut of nie reeds oorbekend beskou kan word nie – en dit gebruik as aanknopingspunt vir kort takserings van die boeke voor hande. Té kort, wat my betref in die geval van die drie non-fiksie boeke. Dido kry darem beter behandeling – maar in hierdie geval sou ek verkies het om te hoor hoeveel van Dido se ongelooflik eiesoortige vertelstem behoue gebly het.

Mens kan jouself seker ook afvra of dit werklik nodig is om indringende kritiese besprekings van die drie non-fiksie boeke te gee. Hier dink ek het De Vries ‘n baie aanvaarbare uitweg gekies, en verdien sy lof vir die manier waarop sy spesifiek hierdie boeke interessant probeer maak het.

***

Ek weet nie of ek nou gaan heiligskennis pleeg nie, maar vir die eerste keer in baie jare het ek halfpad deur ‘n Hennie Aucamp-resensie ophou lees.

Sy bespreking in Die Burger van Ben Venter se Waterbobbejaan – ‘n Legende uit die bosveld van Marico en Salmaklak – ‘n Legende ut die Vaalrivier is nuttig in die sin dat dit kennis gee dat hierdie twee “jeugklassieke” weer beskikbaar is. Maar dít kon hy in enkele paragrawe gesê en klaargekry het.

Hoekom begin mens se aandag dwaal? Omdat die skryfstyl en die onderwerp skielik oninteressant geword het? Moontlik, maar hoe verklaar mens dan dat dieselfde leser, die uwe, Adriaan van den Berg se bespreking in Volksblad van Kryt en Kordaat – Die avonture van twee Kalaharikinders deur Pieter Greeff end-uit gelees het? Die onderwerp is nie vir my interessant nie, ek sal die boek nooit lees nie, maar Van den Berg het dit tog reggekry om met sy beheersde geesdrif die aandag te hou.