Reg gekies

Kan daar ‘n beter persoon wees om Sisingi Kamongo se Skadus in die sand – ‘n Koevoet spoorsnyer se verhaal van ‘n insurgensie oorlog (sic) te bespreek as Alexander Strachan (Boeke24)?

Strachan weet meer van die grensoorlog bo in die teenswoordige Namibië en Angola as wat dit seker gesond is om te weet. Hy besef presies hoe kosbaar hierdie herinneringe van ‘n lid van Koevoet is, des te meer omdat geen Koevoet-lid tot nog toe pen op papier geplaas het nie.

Die inhoud van die boek takseer hy daarom hoog. Sy eindoordeel is dat die boek onontbeerlik is vir diegene wat belang stel in die Bosoorlog omdat dit op die spoor van die oorlog loop saam “met ‘n man van die veld” en die leser die oeroue kunsvorm van spoorsny laat beleef.

Maar Strachan is ook skrywer. Hy ken die eise wat gestel word aan skrywer, redigeerder en uitgewer. Hy is ‘n gevoelige leser wat agterkom hoe hinderlik Leon Bezuidenhout, die vroedvrou van hierdie publikasie, soms ingegryp het om die inhoud van Kamongo se optekeninge by publikasie te bring. Hy sien die perspektief-probleme raak en die manier waarop taalgebruik soms hinderlik verklap uit watter rigting die inhoud aangegee word.

En Strachan weet ook hoe om ‘n resensie te skryf wat die lees daarvan’n stimulerende ervaring maak. Sy uitpak van inligting geskied op só ‘n manier dat jy deeglik meegesleur word deur sy vervoering met die inhoud, en dán eers begin hy die swakhede van die boek uitlê.

***

Elias P. Nel se Bek sonder brieke word deur twee resensente bespreek. Pieter Strauss behartig die taak vir Rapport Boeke, en Joan Hambidge doen dit vir Boeke24.

Twee meer uiteenlopende resensies kan ‘n mens jou kwalik voorstel.

Strauss se benadering is dié van ‘n literêr- en taalkundig geskoolde resensent. Hy het ‘n aanknopingspunt, ‘n argument waarin hy alle moontlike oorwegings betrek, en ‘n slotsom.

Dit is ‘n struktuur wat hom baie toelaat. Hy kan die bundel se bekoring en skatte uitlig. Hy kan die raamwerk uitstippel waarteen hy die bundel beoordeel. Dan kom hy met ‘n slotsom wat hieruit spruit, dus deeglik gemotiveer is.

Lees jy die resensie behoorlik, snap jy dat hy teleurgesteld is met Nel – hy het voorsien in die behoeftes van lesers wat ligte vermaak soek, maar hy het nie die potensiaal van sy skrywerskwaliteite verwesenlik nie.

Die vraag is natuurlik of Nel uit die staanspoor geweet het dat hy besig is om te skryf aan ‘n bundel. Was hy nie net besig om rubrieke te verskaf vir ‘n publikasie met beperkte reikwydte nie?

Pieter Strauss se antwoord hierop lê implisiet in sy resensie: As mens ‘n gerekende skrywer soos Elias P. Nel is (kyk gerus wat haal Strauss aan oor die lofsange van die verlede oor Nel se skryfwerk), behoort jy te weet dat alles wat jy skryf, ongeag wáár dit verskyn, gaan gemeet en beoordeel word volgens die reeds gepubliseerde taksering van jou skrywerstalent. Al skryf jy rubrieke vir die Taalgenoot, moet elke rubriek die stempel van jou gehalte dra.

Die uitgangspunt van Joan Hambidge se resensie is presies dít: Rubriekskrywers vul daardie rol juis omdat hulle op hul terrein die beste is.

Nou moet ek dadelik sê dat ek my verkneukel het aan Hambidge se resensie. Dis heelwat korter geskryf as Strauss s’n. Sy sê ook heelwat meer met wat sy nié sê nie. Uiteindelik het Strauss en Hambidge dieselfde beswaar, naamlik dat dit nie werklik goeie rubrieke is wat Elias P. Nel in die Talgenoot gepubliseer het nie.

Hambidge sê op verskeie mooi maniere dat dit vrot werk is. Sy val weg met die opmerking dat rubrieke soos goeie port is – jy proe-proe daaraan. Later laat val sy – nadat sy sê dat Nel té lank aangehou het met sy rubriek – dat die bottel port leeg is en dat fynproewers kan onderskei tussen goeie en swak port.

‘n Bietjie later laat val sy ‘n verdoemende sin: “Prettig die misverstande rondom woorde.” Wat sê sy? Is dit al wat jy het, Elias Nel? Is dit werklik snaaks genoeg? Bundels het meer nodig as taalkoddighede. Streekstaal kan vervelig wees as dit al is wat jy te sê het …

Maar dit is wanneer sy sê “Ek is duidelik nie die teikenleser hier nie” dat ‘n mens besef jy sal ook nie wees nie.

Baie vernuftig gedoen!