Ons ryke geskiedenis

Ja, dit was langnaweek. Die boekeblaaie was saai. Daar’s darem twee resensies, oor nuwe Afrikaanse publikasies (albei uit Die Burger) wat kommentaar verdien.

Die interessantste is vir my Daniel Kuys se skrywe oor Die verhaal van Elandskloof, byeengebring deur Tobie Wiese en Ricky Goedeman. Uit die resensie kan ek nie agterkom in watter provinsie Elandskloof lê nie, maar dit is ‘n sendingplaas van die NG kerk waar destydse lidmate van die NG Sendingkerk gewoon het. Toe verkoop die NG Kerk die grond, en sit almal sonder heenkome.

In Oktober 2006 is die saak reggestel, en kon die nasate van die Elandsklowers na die plaas terugkeer. Kuys lig twee dinge uit: ten eerste dat die boek in wese die verhaal is van mense en van die grond. Daardie behoefte wat mens het om iewers te hoort – “dis waar ek vandaan kom”.

Net jammer vir jou as P.W. Botha iewers langs die pad moes besluit of jou mense kon bly of moes padgee.

Die tweede saak wat Kuys uitlig, is die boek se aanraak van die samehang van grond-geregtigheid en mens-geregtigheid. Die proses van regstellende geregtigheid is waarskynlik een van die moeilikstes wat in ons land bestuur moet word. En die konsep van “gewillige koper” is een van die mees geladenes in ons politieke sisteem.

Wat Kuys nie aanraak nie, maar wat hopelik iewers ‘n Afrikaanse uitgewer se oog sal vang, is die saak van wat geword het van erflatings aan die NG en ander Afrikaanse susterskerke. Dalk sien Wiese kans?

***

Ek wonder hoeveel Afrikaanse kinders het deur die jare ‘n renons opgehou in geskiedenis as skoolvak weens die onderwyser se manier van historiese feite bekyk, aanbied en verdraai. Ek gaan nou nie weer ‘n gesanik opsit oor ‘n vermeende Broederbonder en besliste Nasionalis wat meer klem laat val het op die Groot Trek en Bloedrivier en die heroïsme van die Boere-krygers teen die Engelse nie. Beskou dit as genoem.

Wat ek wel hardop wil sê, is dat Fransjohan Pretorius my amper twintig jaar gelede verlos het van my negatiwiteit oor ons geskiedenis met sy briljante boek Kommandolewe tydens die Anglo-Boereoorlog. Pretorius het ‘n heilige respek vir feite – veral dié feite wat ons nooit op skool geleer is nie.

Dit ter aanvang. Pretorius resenseer vandeesweek in Die Burger Albert Grundlingh en Sandra Swart se Radelose Rebellie? Dinamika van die 1914-1915 Afrikanerrebellie en takseer dit op ‘n manier wat my later vanoggend sal laat koers kies na die boekwinkel.

Pretorius het sy resensie sekerlik ‘n paar weke gelede geskryf, en ek wonder of hy ooit sou kon dink dat dit skielik, na die moord op Eugene Terre’Blanche, sulke interessante weerklanke sou hê?

In sy bespreking van Radelose Rebellie? verwys Pretorius na die vestiging van armblankes in Suidwes-Transvaal, daar waar Terre’Blanche vandaan kom, en na die rol wat desperaatheid gespeel het in hul besluit om te rebelleer. Waar die opstandelinge in die Waterberg-streek ook meer gegoede burgers ingesluit het, moes die brandarm Afrikaners in Suidwes-Transvaal (skynbaar meestal bywoners) ook nog rekening hou met ‘n droogte wat al vyf jaar geduur het, en die Staat se onvermoë om vertroue te wek. Wat anders kon hulle doen as hul gewig agter die rebellie ingooi?

Hopelik herhaal die geskiedenis sigself nie …