.png)
Die resenseer van biografië en outobiografië is net so ingewikkeld as die skryf daarvan. As ‘n koerant se boekeredakteur slim kies, gee die resensie dikwels meer sports af as die boek self.
Ek vermoed die kuns lê daarin om vooraf te probeer bepaal, by biografië, in watter mate die outeur van die biografie ‘n hagiograaf is, en dan ‘n resensent te kies wat nie baai in die glorie van die onderwerp nie.
By outobiografië kan ‘n boekeredakteur kus en keur uit die vyande wat die outobiograaf in sy lewe gemaak het, of iemand wat ‘n gebalanseerde uitkyk het op die lewensterrein waarop die onderwerp hom- of haarself begewe het.
Met hierdie oorwegings in gedagte moet ek dadelik sê dat Beeld my vandeeweek groot plesier verskaf het met die resensies van Pik Botha se Pik Botha en sy tyd (geskryf deur Theresa Papenfus) en Ver van vrede – my volle verhaal deur Jurie Els.
Vir eersgenoemde is At van Wyk – oud-joernalis en gerespekteerde geskiedskrywer en historikus – as resensent gekies, en vir laasgenoemde is Jeanette Ferreira gekies. Van Wyk was ‘n besonder goeie keuse; en Ferreira blyk toe ‘n geïnspireerde keuse te gewees het.
Van Wyk is nie iemand wat hom deur ‘n versweë agenda sal laat lei nie. Hy gee oorvloedig krediet aan Theresa Papenfus vir die reuse taak wat sy hier verrig het, en wanneer die oomblik dan kom, neem hy sy kans waar om ‘n ou appeltjie met Botha te skil. Ek kan dink hoe lekker Van Wyk moes gekry het om uiteindelik die joernalis te wees wat die laaste woord teen Pik Botha inkry op ‘n gegewe onderwerp!
Wat ek voorts van Van Wyk se resensie hou, is dat dit wys in watter mate Papenfus ‘n afstand kon neem op haar onderwerp. Die aanhalings van Karin Brynard, Hermann Giliomee en Ebbe Dommisse plaas ‘n besonderse perspektief op boek en outeur – en onderwerp. Hagiograaf is sy duidelik nie.
En dan, amper onopsigtelik in die betoog van die resensent, is daar die een opmerking wat baie mense hulle vandag sekerlik al hoe meer afvra: “En dit bly ‘n vraag waarom hy nie hoofonderhandelaar by Kodesa was nie.”
Net een fout – Van Wyk verwys in die begin na “FR Botha”, maar na die beste van my wete is Pik se doopname Roelof Frederik.
In watter mate Jeanette Ferreira opgaan in ligte Afrikaanse musiek, weet ek nie, maar of sy dit doen of nie is nie van deurslaggewende belang by die skryf van ‘n resensie soos hierdie nie. Die resensent moet kan reageer op die lewe wat oor die boek se bladsye uitgepak word, gewis – maar sy moet ook kan oordeel oor die gehalte van die boek as geheel. En dáárvoor is Ferreira net die regte persoon, synde oud-uitgewer.
As mens ooit wil weet presies hoe uitgewers na boeke kyk, kan jy nie beter kry as Ferreira se bespreking van hierdie boek van Jurie Els oor homself nie. Kyk gerus na haar opmerking oor hoekom uitgewers outobiografië uitgee.
Ek moet sê, die plaas van die omslag neffens die resensie het my dadelik laat regop sit: Mooie Jurie Els staar die kamera reguit in die oog – maar net helfte van sy gesig is sigbaar. Is dit die uitgewer (en/of outeur) wat probeer sê “die helfte is nimmer vertel”? Wat uiteraard die subtitel, “my volle verhaal” ironiseer.
Dan verwys Ferreira ook na die uitgewer wat besluit het om Els se oog te glansvernis, wat vir haar spookagtig aandoen en sekerlik die visuele dubbelsinigheid van die omslag-ilustrasie versterk (in die lig van Ferreira se opmerkings wonder ek of mens die uitgewer soveel krediet moet gee):
Nietemin, Ferreira oordeel dat die boek Els se aanhangers sal tevrede stel wat inhoud betref. Dit is goed.
Maar wat sy verder doen, is iets wat resensente nie met elke publikasie kan doen nie, omdat meeste daarvan deeglik verpak is. Ferreira dui aan hoekom hierdie boek die uitgewer nie tot eer strek nie: slordig aangebied, taalkundig vol gruwelike foute, swak geskryf, sonder behoorlike fokus, ‘n outeur wat onvolwasse was in sy bepaling van die outeursafstand.
“Te veel sentiment en te min siniese nugterheid,” sê sy op een plek.
Kortom, té min moeite is gedoen met hierdie outobiografie.
Haar slot is verdoemend oor Els se skryfwerk, en ingebed daarin is ‘n besonder ernstige teregwysing vir die uitgewer van die boek: Jy moet wys genoeg wees om te weet wanneer ‘n biografie ‘n beter keuse is as ‘n outobiografie.
Duidelik het die uitgewer nog heelwat te leer.
Commentaires