Kortsluitings

Groot genoegdoening gee Boeke24 mens hierdie week. Twee baie deeglike resensies van Sonja Loots se Sirkusboere. Die soort resensies wat ‘n koerant versier en die lesers boekwinkel toe laat hardloop.

Een deur Louise Viljoen, die ander deur Jeanette Ferreira.

Ek weet nie watter een van die twee die hoofresensie in die koerant self was nie – hier waar ek tans is, is nie Afrikaanse koerante te koop nie. Ek lei maar af, van die plasing op die webwerf, dat dit Ferreira s’n was.

Juis met haar wil ek raas.

As mens dan soveel moeite doen met ‘n resensie, en jou argument só netjies uitpak, dan kan jy darem sekerlik ‘n beter inleidingsin prakseer as hierdie een:

“Satire is waarskynlik die verste buitepos wanneer dit oor perspektief op ’n oorlog gaan.”

Daardie openingsin – goed nagedink daaroor?

Kan mens so iets sê as die beste perspektiewe wat lesers sedert die vorige eeuwending oor oorloë gekry het, dié was wat satires gebied het? Lui titels soos Catch 22, Slaughterhouse-Five, Cat’s Cradle enige klokkies?

En in die moderne era het dit ander media oorspoel. Kan Ferreira se stelling van toepassing gemaak word op televisiereekse soos M*A*S*H, Blackadder, ‘Allo ‘Allo! Of Max Beerbohm se versameling karikature A Survey? Rolprente soos The Great Dictator, Dr. Strangelove, Kelly’s Heroes …

Die probleem met só ‘n openingsin is dat dit ‘n vraagteken agter ander stellinginnames in die res van die resensie plaas. As die resensent se siening van satire só gebrekkig is, hoe takseer mens die res van haar rede?

Wanneer sy dan ‘n bietjie later verklaar dat “Nie dat Loots die eerste is wat haar hand aan satire oor dié oorlog waag nie”, wil jy amper dadelik uitroep dat sy tog voorbeelde moet gee voor jy haar gaan glo.

Gelukkig dan dat die resensie sterk op die inhoud af geskryf is, en Ferreira haar kritiese oordeel rig op die inhoud. En algaande trek sy die wa dan deur die drif.

***

Francois Bloemhof se resensie van Byleveld: Dossier van ‘n baasspeurder (geskryf deur Hanlie Retief) het by my ‘n hele klompie kortsluitings veroorsaak. Nie dat dit ‘n swak resensie is nie, inteendeel.

Miskien sal die strukturaliste en post-moderniste verklarings hiervoor hê, maar die gesig van baasspeurder Piet Byleveld op die omslag van die boek roep onmiddelik vir my die naam van ‘n ander speurder op: Albertus Beeslaer, die sentrale figuur in Karin Brynard se grootse Plaasmoord. Is dit nie hoe Beeslaer lyk nie? Of behoort te lyk nie? Gevolg: Ek vertraag die lees van Bloemhof se resensie sodat ek in my gedagtes Byleveld se gesig deur die Brynard-verhaal kan sleep. Is so. Is Beeslaer daai.

Die manier waarop daardie foto van Byleveld insny op die resensie gaan verder. Dit veroorsaak vir my ‘n verdere kortsluiting.

Wanneer Bloemhof ‘n opmerking van Byleveld uit Retief se boek aanhaal, gebeur dit: “Dit is altyd so. Hulle stink as hulle stres.” En ek kyk na Byleveld daar op die omslag, sigaret in die hand, en ek dink: Kyk wie praat. Hoe moet die man nie ruik van daardie sigarette wat hy rook nie? Hoe gaan hy nog stres kan ruik as sy reuksintuig deur dié verfoeilike gewoonte skeefgetrek is?

***

Stadig maar seker is ek besig om ‘n baie positiewe gevoel oor Boeke24 se boekeblad-poging te ontwikkel. Dit het ek al vantevore gesê. Soms is daar egter onnoukeurighede wat mens opval.

Vandeesweek skryf Elmari Rautenbach oor In die withaak se skadu en sê dis “die eerste versameling Bosman-verhale in Afrikaans”.

Nie korrek nie. Daardie eer gaan aan Verborge skatte, byeengebring deur Leon de Kock en uitgegee in 2002. Versigtig wees om reklame-uitsprake goedmoeds te aanvaar as waarheid!