.png)
Perspektief, alles net ‘n kwessie van perspektief.
Nico Geldenhuys haal in sy resensie van Murray La Vita se Gesprekke met merkwaardige mense (Beeld) vir Antjie Krog aan. Krog was pas terug van ‘n sabbatsjaar in Duitsland toe sy die onderhoud aan La Vita toegestaan het, en uiters geskok oor die debatte wat indertyd in Suid-Afrikaanse koerante gewoed het.
Ná die lees van Goethe se Faust, ‘n agttiende-eeuse publikasie waarin die Bose sentraal staan (om dit baie eenvoudig te stel), het Krog gesteier toe sy sien Afrikaners is nog vasgevang in debatte oor evolusie.
Geldenhuys herlei hierdie reaksie na deurlopende tema’s in La Vita se onderhoude. Uiteindelik lei dit tot die vraag wat Afrikaner-intelligentia hulself gereeld afvra: Is ons besig om agter te raak?
Dis hier waar perspektief inkom. Was ons nie maar altyd agter nie? Of is “agter” ‘n ongeldige maatstaf? Is debatte oor evolusie nie dalk die meeste waarvoor die gemiddelde Afrikaner se skool- en/of universiteitsopvoeding hom toerus nie?
Twee gedagtes: D.F. Malan het teologie aan die Universiteit van Stellenbosch bestudeer. H.F. Verwoerd het as teologiese student aan dieselfde universiteit begin, en later oorgeslaan na sielkunde en filosofie.
Albei moes met ten minste die werk van David Hume slaags geraak het tydens hul studies. Iewers moes hulle in hul studies die groot vraagstukke van moraliteit aangespreek het. Hulle moes ‘n ander blik op moraliteit gekry het as wat die gemiddelde ondersteuner van die Nasionale Party gehad het.
Maar kyk op watter koers het hulle die Afrikaner gelei!
Die skryf van profiele ‘n vaardigheid is waaroor nie alle joernaliste beskik nie, sê Geldenhuys. Hy analiseer die vereistes vir ‘n profielskrywer: die vermoë om die regte vrae te vra, wye agtergrondkennis én algemene kennis, die moed om moeilike vrae maklik te vra, en groot emosionele intelligensie.
La Vita, sê hy, het al hierdie hoedanighede in oorvloed.
Ek het Geldenhuys se analise van La Vita se versameling onderhoude ook redelik subtiel gevind. Geldenhuys verval nie in jargon nie, en pak die raamwerk van La Vita se profiele netjies uit: Dit is gesprekke met mense binne ‘n kulturele verband. En kultuur moet mens, ofskoon Geldenhuys dit nie uitspel nie, uiteindelik herlei na intelligentia, hulle wat nadink.
Hoe hulle nadink, of gewoon dink – dít is wat La Vita uit sy onderhoude haal. Daardie private gedagtes wat op waardige manier openbare besit word danksy die onderhoude.
Uit die oogpunt van die resensie-leser is daar ‘n ander soort vernuf wat Geldenhuys hier pragtig benut. Hy konstrueer sy resensie op só ‘n manier dat hy eintlik ‘n argument begin voer met die vertrekpunt van die resensie, naamlik dat die Afrikaner agterraak.
Die resensies dien dan as die volledige argumentasie, en Geldenhuys se besluit, ná die lees van Gesprekke met merkwaardige mense, is dat die Afrikaner se kultuur ryker is as wat ons dink. ‘n Mens voel geneig om met hom saam te stem, al dwaal Malan en Verwoerd so irriterend in jou gedagtes.