Die tweevuis-benadering

Die eerste keer dat Boeke24 se Esmé Euverard-aanslag veel meer regkry as waarop die skeppers van hierdie nuwe blad kon gehoop het. Die tweevuis-benadering.

Een boek, twee resensies. Genl. Jannie Geldenhuys se boek, Ons was daar – Herinneringe van die wenners van die oorlog om Suider-Afrika is op Boeke24 bespreek deur Rian Malan en Jakkie Cilliers.

My eerste indruk: Wat ‘n skitterende resensie (Malan) en Wat ‘n ligte mistykie (Cilliers).

My mening na ‘n derde herlees van die resensies: Malan het ‘n onregverdige voordeel gehad – hy is ‘n gesoute skrywer.

Is Cilliers se resensie dan oorbodig? Ek twyfel, maar kom ons bekyk albei resensies.

Malan het die konteks waarbinne die boek ontstaan het, en wat die doel met die skryf daarvan was, baie goed gesnap en uiteengesit. Hy besef dat daar baie disinformasie en terugskouende wanopvattinge is van die historiese gebeure by Cuito Cuanavale waaroor genl. Geldenhuys skryf. Hy skets dit kortliks, en analiseer dan die “vleis” van die boek. Daarna bring hy die nodige perspektief deur op te haal wat die generaal verswyg het, naamlik dat veel meer soldate aan die Suid-Afrikaanse kant gesneuwel het. As mens net wit soldate tel, is Geldenhuys se syfers waarskynlik reg; mens móét egter ook die sterftes van Unita-soldate ook in ag neem.

Vervolgens keer hy terug na die hedendaagse perspektief, een wat hom toelaat om uiteindelik die beste moontlike opsomming te kan gee.

Malan se resensie is uiters leesbaar, en sonder twyfel een van die bestes wat nog vanjaar in ‘n Afrikaanse koerant gepubliseer is. Ek het ‘n vermoede Malan se resensie is baie meer leesbaar as Geldenhuys se boek geskryf.

Begin mens Jakkie Cilliers se bespreking lees, wil jy gou moed verloor. Sy styl is vaal en akademies, sy formulering stug en lomp soos mens gewoonlik in ‘n té akademiese styl kry. Die ongelukkige uitwerking hiervan op iemand wat pas deur Rian Malan se resensie betower is, is dat Cilliers se insigte nie alte skerp nie. En dis nie noodwendig die geval nie. Hy het net fokus verloor.

As mens die kern van die boek reduseer tot die vraag “Hoekom het die ANC die vreedsame skikking met die apartheidsregime aanvaar, en nie voortgegaan met die militêre stryd nie?” soos Malan doen, dan gaan jy in die soort strikke verstrengel raak waarin Cilliers homself gou vasgevang kry.

Dis jammer dat hierdie boek net vir Afrikaners is, sê hy. Nêrens hoor mens die “storie” van swart nasionalisme nie. Hy wag gretig op ‘n boek wat ‘n geheelbeeld gee van die stryd in en om Suid-Afrika. En veral een wat fokus op die kriminalisering van elemente binne die SA Weermag. Alles aan die hand van sy eie kategorisering van die soort boeke wat daar is oor die SAW se aktiwiteite.

Goed so, maar ná die lees van Rian Malan se resensie besef mens dat Cilliers een belangrike ding nie gesnap het nie, naamlik dat genl. Geldenhuys se boek gaan oor wie die oorlog gewen het, soos gesien uit Geldenhuys se kant. Dit wil juis die perspektief van die SAW en die apartheidsregime gee – mens hoef jou as leser nie vandag daarmee te vereenselwig nie, jy hoor net getuienis aan.

Daar is genoeg disinformasie en verdraaiing van feite aan die bod vir Geldenhuys om te sê: Ons was daar, só lyk die waarheid. Hy probeer nie dinge van ná 1994 verduidelik nie, en die kriminalisering van elemente van die SAW, soos Cilliers dit stel, voor of na 1994, is nie die onderwerp van Geldenhuys se boek nie.

Die groot leemte in sy resensie is dus dat hy probeer het om ‘n breër perspektief te gee, maar in die proses nie werklik Geldenhuys se boek behoorlik bespreek het nie. Rian Malan het albei reggekry.

Wanneer ‘n boek so ‘n duidelike fokus het soos Geldenhuys s’n, beoordeel die resensent ook daardie fokus. Wanneer die resensie afgehandel is, bly Cilliers se punt oor die kriminalisering van elemente binne die SAW oor as ‘n versugting –

‘n mens kan alleen hoop iemand van Geldenhuys se formaat daarop sal reageer met ‘n aparte boek daaroor. Dit is deel van die suiweringsproses wat vir baie van die getroffenes veertig jaar ná Vorsteria steeds nie voltrek is nie. Dit is ook ‘n onderwerp wat vir alle huidige inboorlinge van hierdie land toenemend meer relevant sal word.