.png)
Kan ‘n resensie blinde vooroordeel tot niet maak?
Met die verskyning van Die laaste Afrikaanse boek in 2002 het Karel Schoeman se onuitstaanbare ingenomenheid met die waarde van sy insigte my dermate begin irriteer dat ek besluit het om nie weer my tyd aan hom af te staan nie.
Wat my veral gegrief het, is die manier waarop hy vanuit sy moeder se Nederlandse kant van sy genetiese poel neergesien het op sy vader se Afrikaanse kant van daardie poel.
Hy sou my afwesigheid uit sy leserspubliek met groot gemak kon verduur en ek sou gemoedrus hê. Ek sou nog in die verbygaan kon beaam dat hy darem ‘n voortreflike navorser is, maar lees? Nie weer nie.
In die November-uitgawe van Rapport Boeke bespreek die Nederlandse kritikus Jaap Goedegebuure Riviereland, Schoeman se jongste werk. Ek het gewonder of Goedegebuure my by my vooroordeel kon help verbybeur.
Goedegebuure skryf dat Schoeman ‘n nostalgikus is wie se heimwee eintlik gerig is op die “burgerlike” Nederland van voor die Tweede Wêreldoorlog. ‘n Tydperk waarvan Schoeman, synde in 1939 gebore, geen ondervinding het nie, maar waarvan sy moeder hom seker alles vertel het.
Wat die resensie vir my besonder insiggewend gemaak het, is Goedegebuure se reaksie op Schoeman se heimwee – en op Schoeman se reaksie op moderne Nederland, asook sy soeke na die oue. Ek kan begryp dat Goedegebuure die boek nuttig gevind het om sy eie gevoel oor Nederland te probeer peil.
Dit is net wanneer hy Schoeman aanhaal dat ek besef my vooroordeel staan nog vas: “As ek my lewe om een of ander rede nie in Suid-Afrika sou kan eindig nie en daar vir my ’n vry keuse van ander lande bestaan het, sou ek Nederland verkies … Want ook al sou die lewe vir my hier ’n daagliks hernieude ballingskap wees, sou ek geen ander ballingsoord wil hê nie as hierdie land met sy vertroude landskappe, dorpe en stede wat altyd weer opnuut kan verras en ontroer.”
Ah, die bekende stemtoon van Die laaste Afrikaanse boek en die suiwere oordeel van die persoon in die sentrum daarvan!
Lekker resensie. Vir my heeltemal genoeg.
***
Van twee nuwe Afrikaanse publikasies word korte mette gemaak in dieselfde uitgawe van Rapport Boeke: Johan Bakkes se Oepse daisy en Jan van Tonder se Anderkant omdraai. Sonder vermelding van wie die woord oor die twee boeke voer.
Die bespreking van die Bakkes-boek kon moontlik deur die redakteur geskryf gewees het. Neutraal, die soort inligting wat mens nodig het om te weet wat in die boek aan die gang is.
Die Van Tonder-boek word egter afgeskeep, wat my onwilekeurig laat wonder of die skrywer se welslae met Roepman dan vir niks tel nie. Is dit hoe mens ‘n belangrike Afrikaanse skrywer behandel?
***
Drie uiteenlopende bundels kortkuns kry egter besonder goeie behandeling. Louise Viljoen lewer ‘n bespreking van S.J. Naudé se Alfabet van die voëls wat Naudé maar kan laat plastic sandwich en vir die res van sy lewe met hom saamdra. Dit is die soort resensie waarna alle skrywers streef, deur ‘n resensent wat sonder twyfel tans die leiding gee oor Afrikaanse publikasies.
Winnie Rust se Margie van die seminary word deur Annemarié van Niekerk geresenseer. ‘n Deeglike bespreking, en dit is vir my interessant dat Van Niekerk, wat vanuit Nederland skryf, met ‘n opmerking afsluit wat ‘n soortgelyke strekking het as die afsluitende opmerking wat Karel Schoeman by Jaap Goedegebuure uitgelok het. Om op ‘n afstand na iets te kyk kan versoberend wees.
Joan Hambidge skryf oor Blou Maandag, ‘n bloemlesing saamgestel deur Kerneels Breytenbach. Skynbaar die soort versameling wat mens stukkie-vir-stukkie lees, en nie noodwendig chronologies nie. Ek het nie besef dat mense soos Ollie Viljoen, Schalk Joubert en Elma Postma hulself op hierdie manier uitdruk nie, wat my dadelik nuuskierig maak. Wat die resensie betref: Joan Hambidge se slag met prosa is vir my weer ‘n openbaring.
***
Salome Snyman, wat skynbaar amper meer weet van Herman Charles Bosman as Stephen Gray, skryf in die rubriek “Onder my literêre laken” oor Francois Griebenow se In die withaak se skadu. Sy het mins goeds daaroor te sê, en stel sommer ook ‘n paar dinge reg oor Leon de Kock se Verborge skatte, wat reeds in 2002 verskyn het.
Omdat sy besig is met ‘n rubriek, kan sy sonder uitvoerige argumentering uitkom by ‘n punt. En daardie punt is iets wat vir alle publikasies geld waar daar nie ‘n professionele publikasiespan is nie:
“Griebenow se selfgepubliseerde bundel het soveel gebreke dat die ruimte hier te min is om dit volledig te bespreek. Dit is voldoende om te sê dat dié wat nie bereid is om hul huiswerk baie deeglik te doen nie, liewer nie Bosman se werk moet publiseer nie.”
Amen.
***
Deon Meyer se nuwe roman, 7 Dae, is op Boeke24 bespreek. Ek wag vir Rapport se bespreking daarvan en sal dan oor aldrie resensies skryf.