.png)
Dit is ‘n ou problematiek: In watter mate kan die persoon en persoonlike geskiedenis agter ‘n kunswerk betrek word om die kunswerk te begryp en interpreteer? Die literatore het dié vraag al behoorlik uitgepluis, maar ek haal dit weer op omdat Boeke24 vandeesweek ‘n variasie daarvan ter sprake bring.
Die vraag is nou: In watter mate is kennis van die resensent nodig om die resensie te begryp?
Die oomblik wanneer mens te kenne gee dat jy sulke kennis nodig het om die resensie en/of sy strekking te kan aanvaar, betree jy ‘n gevaarlike terrein. Vir eers moet jy uiteraard uitpluis hoekom jy nie die resensie voetstoots aanvaar nie, en daarna kom jy by die geregverdigde kommer of die personalia van die resensent hoegenaamd relevant is.
Twee resensies het hiertoe aanleiding gegee - Louise Viljoen en Harry Kalmer se besprekings van Riette Rust se ‘n Lyf onthou. Heel toevallig speel die derde resensie op Maandag se Boeke24 vir my ook hierop in: Henning Pieterse se bespreking van Johann de Lange se bundel Vaarwel, my effens bevlekte held.
Viljoen en Kalmer het oponerende menings oor Rust se bundel kortverhale.
Viljoen sê die reklame rondom die bundel het mens ten onregte laat dink die bundel gaan oorwegend oor seks. Dit het vir haar wel genoeg positiewe eienskappe om die leser onder die indruk te bring dat Rust ‘n skrywer is met wie rekening gehou moet word.
Kalmer meen weer dis ‘n uiters swak bundel waarvan die beste verhale met vrug herskryf sou kon word, maar die swakkes sou nie eens met ‘n herskrywing gered kon word nie. “Lomp prosa, onoortuigende dialoog” en literêre pretensie is vir hom die groot swakhede van die bundel. Wat Kalmer betref, sou mens in die toekoms twee keer dink voordat jy weer ‘n Rust-bundel aanskaf.
Kyk mens meer noulettend na die twee resensente se benaderings, merk jy dat Viljoen die kunswerk as afgehandelde kunswerk beskou. Hulle is voldonge feite waaruit sy haar reaksies put: tema, inhoud, aard. Sy eindig by ‘n “literêre balansstaat”, en vind dat die kredietkant uiteindelik meer bevat as die debietkant.
Kalmer op sy beurt beskou ‘n Lyf onthou se verhale nie as afgehandelde kunswerke nie. Hy vind dat die teks sou baat by skaafwerk. “Om goed te skryf, is om oor te skryf”, sê hy. Hy verduidelik ook waarom.
Viljoen is ‘n hoogleraar in die Afrikaanse letterkunde aan die Universiteit van Stellenbosch, Kalmer is ‘n bekroonde dramaturg wat ook klasse oor kreatiewe skryfwerk gee.
Viljoen se literêre balansstaat in haar resensie wys wat haar evaluatiewe benadering is, en die punte wat sy maak oor die reklame vir die bundel en die verwagtinge wat dit gewek het, dra vir my baie gewig. Veral as mens wil weet hoe iemand van Viljoen se statuur ‘n bundel soos hierdie takseer – sy het ‘n baie breë verwysingsraamwerk.
Kalmer benader die bundel vanuit die hoek van iemand wat ‘n antwoord soek op die vraag: “Hoe goed is die bundel geskryf?” Hoe mens ookal na resensies kyk, dít is die een vraag wat mens altyd beantwoord wil hê. Wat help dit ‘n skrywer het ‘n ongelooflik verbeeldingryke tematiek en ‘n skitterende strukturele raam, maar die skryfwerk self is pateties?
Dit help die leser van albei resensies dus om te weet wie Viljoen en Kalmer is, en hoekom die een geneig is om ‘n breër pespektief om die bundel te hê, en die ander weer raaksien dat die bouwerk slordig is.
Sou Viljoen met Kalmer saamstem oor die gehalte van die skryfwerk? Moontlik nie in dieselfde verdoemende mate nie. Maar ek wonder tog wat sy sou gesê het as sy Kalmer se fokus op die gehalte van skryfwerk ook in haar resensie kon verwerk het.
Werk dit andersom? Ek’s bevrees Kalmer het meer om in te haal as hy Viljoen se wyer kyk en analise van tematiek wou betrek. Dit is duidelik dat hy so vasgekyk het teen die foute wat Rust gemaak het, dat hy nie by die groter inhoudelike eienskappe van die bundel uitgekom het soos Viljoen het nie.
Moes daar toegewings gemaak gewees het omrede van Rust se status as debuterende skrywer? Vir my gevoel het Viljoen dit wel in rekening gebring, terwyl Kalmer, synde iemand wat voel iets behoort eers gepubliseer te word wanneer dit foutloos is, juis tot die slotsom kom dat hierdie debuut té gou gekom het.
Dit is ‘n uiters interessante tameletjie waarmee Boeke24 vandeesweek vorenag gekom het. Maar wat moet mense doen wat albei resensies gelees het en moet besluit of hulle die bundel moet koop?
***
Henning Pieterse se bespreking van Johann de Lange se nuwe bundel is ‘n goeie samevoeging van Viljoen en Kalmer se metodes. Pieterse, ‘n hoogleraar in kreatiewe skryfkuns by die Universiteit van Pretoria, gee aandag aan inhoud, die verband met vorige publikasies deur dieselfde digter, die gehalte van die skryfwerk en die trefkrag van die poësie. Hy is ten volle bewus van die tematiek en noem die hoogtepunte van die bundel.
Wanneer hy dan uiteindelik opsommenderwys sê dat “hier is ‘n digter op die kruin van sy kragte, tegnies en vormlik”, dan glo mens hom.
Die enigste aspek van die resensie wat hinder, is dit feit dat Pieterse nie werklik opgewonde klink nie. Dit is dieselfde koel, neutrale toon wat in Viljoen se resensie merkbaar is. Só ‘n neutrale toon is sekerlik in orde en te vereenselwig met ‘n nugtere akademiese benadering soos dié van Viljoen en Pieterse, maar dit sal sekerlik moeiliker wees om te handhaaf as mens negatief voel oor ‘n bundel.
Dit sou wel gaaf gewees het as Pieterse ‘n paar lekker byvoeglike naamwoorde op die lippe kon geneem het.
Skakels:
Comments